Sprekende stemmen 1936-1947 - Deel 6 - Sprekende stemmen 1941

In de jaren 1930 en 1940 heeft de radio het rijk nog alleen. Televisie is er nog niet; louter geluid moet het beeld scheppen. Onder de titel 'Sprekende stemmen 1936 - 1947' heeft Beeld & Geluid in Hilversum een twaalfdelige serie samengesteld die de aanloop naar, het verloop van en het herstel na de Tweede Wereldoorlog op klinkende wijze weergeeft.



In de jaren 1930 in de sfeer gespannen, maar gaat het leven nog grotendeels z'n gewone gang. Er wordt gevoetbald, gedanst en het nieuws uit binnen- en buitenland is gevarieerd. Dat verandert als de oorlog uitbreekt. Dan wordt 'Sprekende stemmen' een chronologie van het oorlogsverloop, aan de hand van het stemgeluid van 'schurken' en 'helden', met een bijzondere plaats voor het Nederlandse koningshuis. Na vele tegenslagen keren de kansen en gloort uiteindelijk de overwinning op leed en geweld. Na de oorlog herneemt Nederland zich en worden de doden herdacht. Maar er wacht een nieuwe oorlog: die in Nederlands-Indië.



Alle geluidsfragmenten in de serie 'Sprekende stemmen' worden in- en uitgeleid door radiopresentatoren uit de jaren tachtig, toen deze serie onder de titel 'Stemmen des Tijds' voor het eerst is uitgegeven door het Omroepmuseum in Hilversum. De vertaling van alle buitenlandse stemmen is opgenomen in de toelichting per deel. Klik voor meer informatie naar www.sprekendestemmen.nl




1 Een somber oorlogsjaar...



2 Max Blokzijl in de serie "Ik was er zelf bij" (15 januari)

Hitler ter gelegenheid van de achtste verjaardag van de machtsovername in Duitsland. "Het jodendom zal vernietigd worden" (30 januari)



Hitler: "Wer glaubt England helfen zu können..." (30 januari)



Hitler: "Als inderdaad de rest van de wereld door het jodendom in een totale oorlog wordt gestort, zal de rol van het jodendom in Europa daardoor uitgespeeld zijn. Wie denkt Engeland te kunnen helpen moet onder alle omstandigheden dit weten: elk schip dat met of zonder escorte voor onze lanceerbuizen komt zal worden getorpedeerd."



De nachtelijke bombardementen op Engeland (Blitz): "Out of the heavens heil came to London..."



"Uit de hemel daalde de hel op Londen neer."



3 Prins Bernard spreekt over de Blitz die hij in Engeland meemaakte (18 juni)

Radio Oranje met een spotlied op de Duce, de Italiaanse dictator Benito Mussolini (6 februari)



4 "Lily Marleen"

Wochenschau: landing Duitsers op Kreta (24 mei)


Duits bericht: "Beneden ons Kreta. Stuka's bereiden de landing van de parachutisten voor. Bommen op luchtdoelgeschut, artilleriestellingen en Engelse versterkingen. Het plan is volbracht. De parachutisten dalen in dichte zwermen neer."




5 Ooggetuige uit 1941 over de Februaristaking (27 februari)

Seyss-Inquart houdt in het Concertgebouw toespraak over de Februaristaking (12 maart)




Seyss-Inquart : "Maar ik wil ook nog de hoop uitspreken dat die delen van de Nederlandse bevolking die deze raadgevers hebben gevolgd, zich niet opnieuw door deze land- en volksvreemde elementen in zo'n positie laten dringen. Want in de geest van de historische opdracht die wij hier hebben uit te voeren, zal de bezettingsmacht laten zien dat zij ook nog harder kan zijn."




Churchill: "Give us the tools, we will finish the job..." (9 februari)


Churchill: "Dit is het antwoord dat ik aan president Roosevelt zal geven. Schenk ons uw vertrouwen, geef ons uw trouw en zegen en met Gods hulp zal alles goed komen. Wij zullen falen noch dralen, wij zullen afzwakken noch aflaten. Noch de zware tol van het slagveld, noch de eindeloze sleur van een constante waakzaamheid zullen ons eronder krijgen. Geef ons het gereedschap en wij zullen het werk afmaken. "




6 Roosevelt over het aanvaarden van de Leen- en Pachtwet (15 maart)



Rooseveld: "Zij hebben geen behoefte aan mankracht. Maar zij hebben wapens nodig, ter waarde van miljarden dollars, voor hun verdediging. Al gauw zullen zij niet meer in staat zijn alles contant te betalen. Maar wij zullen ze niet zeggen en zij willen niet zeggen dat zij moeten capituleren, alleen omdat zij tijdelijk niet kunnen betalen voor de wapens die zij, zoals we weten, zo hard nodig hebben."



7 Minister-president P.S. Gerbrandy, herdenking 10 mei 1940 (10 mei)


8 Colonel Britton: "The night is your friend; the V is your sign!" (6 juni)


Briton: "U draagt geen uniform en uw wapens zijn verschillend van de onze. Maar ze zijn niet minder dodelijk. Het is uw kracht dat u geen uniform draagt. De nazi-functionarissen en de Duitse soldaten weten niet wie U bent. Maar ze zijn bang voor u. De nacht is uw vriend. De V is uw teken."



Koningin Wilhelmina: "V-teken: zinnebeeld van de komende vrijheid..." (30 juli)


9 Nazi-legers vallen Rusland binnen. Goebbels leest dagorders van Hitler voor; Duitsland valt Rusland binnen (22 juni)


Goebbels: "Duits volk! Op dit ogenblik is een opmars gaande die in aantallen en omvang de grootste is die de wereld tot dusver gezien heeft. Het gaat niet langer alleen maar om de bescherming van enkele landen, maar om de veiligstelling van heel Europa en daarmee de redding van ons allen. Ik heb daarom het besluit genomen het lot voor de toekomst van het Duitse Rijk en van ons volk weer in handen van onze soldaten te leggen. Berlijn, 22 juni 1941. Adolf Hitler."



Churchill: "We shall bomb Germany by day as well as by night..." (22 juni)




Churchill: "Wij hebben de regering van Sovjet-Rusland alle technische of economische hulp toegezegd die wij ons kunnen veroorloven en die zij waarschijnlijk nodig hebben. Wij zullen Duitsland bombarderen zowel overdag als 's nachts, in steeds toenemende mate. Elke maand zullen er meer bommen vallen en bij ieder bombardement zal het Duitse volk een proefje krijgen van zijn eigen medicijn, een dosis van de ellende die het over de mensheid heeft gebracht."


Koningin Wilhelmina: "...strijden naast de bevolking van Sovjet-Rusland" (24 juni)



10 Mussert's reactie na Duitse inval in Rusland: "God heeft Hitler uitverkoren..." (28 juni)


Stalin via Radio Moskou (3 juli)



11 OKW-bericht (OKW = Oberkommando der Wehrmacht): de strijd bij Smolensk (5 augustus)



OKW: "De in het weermachtsbericht van 5 augustus vermelde Sovjetlegers zijn honderd kilometer ten zuidoosten van Smolensk vernietigd. Er zijn meer dan 38.000 krijgsgevangenen gemaakt; 250 pantserwagens, 359 stukken geschut en ander oorlogsmateriaal zijn buitgemaakt."



OKW-bericht: Odessa omsingeld (14 augustus)



OKW: "Het opperkommando van de weermacht maakt bekend: Onder de druk van de ge-stage achtervolging door Duitse, Roemeense, Hongaarse en Italiaanse eenheden in het gebied tussen de Djnester en de Djnepr, staat de verdediging van de westelijke Oekraïne door het Sovjetleger op het punt volledig ineen te storten."




12 Churchill na bekendmaking van het Atlantisch Handvest: "Do not despair..." (24 augustus)



Churchill: "Wanhoop niet, dappere Noren. Uw land zal worden schoongemaakt, niet alleen van de overweldiger, maar ook van de smerige Quislings die hun werktuigen zijn. Verlies uw zelfrespect niet; uw onafhankelijkheid zal worden hersteld. De heroïek van uw volk dat zware onderdrukking weerstaat, de moed van uw leger, marine en luchtmacht zal niet worden vergeten. Uw land zal herleven en zijn gerechte plaats innemen in een nieuw georganiseerd Europa. Houdt het hoofd hoog, fiere Fransen!



Alle schanddaden van Darlan en Laval kunnen niet komen tussen u en uw geboor¬terecht. Kom, stoutmoedige Nederlanders, Belgen en Luxemburgers, het gemartelde, mishandelde, schandelijk onderdrukte volk van Joegoslavië; glorieuze Grieken, nu blootgesteld aan voortdurende beledigingen door de Italiaanse marionetten. Zij zullen ondergaan!



Houdt u ver van alle contact met de nazi's. Laat ze voelen dat zelfs in dit vergankelijke uur van schijnbare zege, zij het morele uitschot van de mensheid zijn. Er komt hulp. Machtige strijdkrachten bewapenen zich om u te hulp te komen. Hebt vertrouwen, houdt moed. De bevrijding komt. Dat is het sig¬naal dat over de wateren klinkt."



Oprichting van de Koninklijke Brigade "Prinses Irene" (26 augustus)



13 Koningin Wilhelmina wijst op dreigend oorlogsgevaar in de nabijheid van Nederlands-Indië (30 juli)

Prof. dr. R. van Genechten, vormingsleider NSB: "...de jodenmaatschappij vernietigen" (25 juli)

Sondermeldung: de Ark Royal tot zinken gebracht (15 november)




Legerbericht: "Uit het Führerhoofdkwartier, 15 november 1941. Het oppercommando van de strijdkrachten maakt bekend: De Duitse marine heeft opnieuw een groot succes geboekt. Onderzeeërs hebben in de westelijke Middellandse Zee een Brits marine-eskader aangevallen. Daarbij hebben twee onderzeeërs onder leiding van de kapitein-luitenants Bereschke en Gugenberger het vliegtuigmoederschip Ark Royal tot zinken gebracht."



14 Roosevelt: reactie op aanval Pearl Harbor (8 december)


Radiobulletin: "Wij onderbreken dit programma voor een speciaal nieuwsbulletin.De Japanners hebben Pearl Harbor, op Hawaii, uit de lucht aangevallen, heeft president Roosevelt zojuist bekendgemaakt. De aanval was ook gericht op alle maritieme en militaire bases op het hoofdeiland Oahoe."




Roosevelt: "Gisteren 7 december 1941, een datum die als een schandvlek zal voortleven. De Verenigde Staten van Amerika zijn onverhoeds en met voorbedachte rade aangevallen door zee- en luchtstrijdkrachten van het keizerrijk Japan. Als opperbevelhebber van leger en vloot heb ik opdracht gegeven ...

Lees verder op www.sprekendestemmen.nl